Qu¶n
lý chi
Ng©n
s¸ch
Nh
μ
n
−
íc
ViÖt Nam trong
héi
nhËp kinh tÕ
to
μ
n
cÇu
5
quản
lý
Ngân sách
Nh
à
n
ư
ớc
qua các
giai
đoạn
v
à
những điểm
còn tồn
tại trong công
tác quản
lý chi
ngân sách.
Từ
đâ
y,
C
h
ư
ơng
3
đư
ợc
đúc kết
với
những
gi
ả
i
p
h
á
p
có
t
í
nh
thực tiễn
h
ư
ớng
đến
mục
tiêu
ho
à
n
thiện công tác quản
lý chi
Ngân sách
Nh
à
n
ư
ớc
trong
hội nhập
kinh
tế
to
à
n
cầu.
Học
viên
xin
đư
ợc gửi lời
cám ơn chân
th
à
nh
nhất
đến
TS. Ung
T
h
ị
Minh Lệ
-
Giảng
viên Khoa
T
à
i
chính
N
h
à
n
ư
ớc,
đã
h
ư
ớng
dẫn
để
Học
viên
có
thêm
đư
ợc những
kiến thức, những
p
h
ư
ơng
phfáp nghiên
cứu
khoa
học cũng
nh
ư
có c
ơ
sở
để
h
o
à
n
th
à
nh
Luận
văn
n
à
y. Mặc dù
đã
có
nhiều
cố gắng,
nh
ư
ng
do
những hạn chế
về mặt
chuyên
môn
cũng
nh
ư
thời
gian
nghiên
cứu,
L
u
ậ
n
văn không tránh
khỏi
những
sai sót. Học
viên
rất
mong
nhận
đư
ợc
những
sự góp
ý,
h
ư
ớng
dẫn
của các Thầy Cô giáo cũng
nh
ư
từ
phía
ng
ư
ời
đọc quan tâm đến
L
u
ậ
n
văn.
Học
viên
cũng xin
đư
ợc gửi lời
cảm ơn chân
th
à
nh
tới
Khoa Sau Đại
học, Khoa
T
à
i
chính
Nh
à
n
ư
ớc
v
à
Tr
ư
ờng
Đ
ạ
i học
Kinh tế TP.HCM
đã tạo
những điều kiện
thuận lợi cho Học
viên
đư
ợc
tham
gia
đ
à
o
tạo tại
Nh
à
tr
ư
ờng
trong
suốt
ch
ư
ơng
trình
học.
Học
viên
xin
chân
th
à
nh
cảm ơn.
Qu¶n
lý chi
Ng©n
s¸ch
Nh
μ
n
−
íc
ViÖt Nam trong
héi
nhËp kinh tÕ
to
μ
n
cÇu
6
CHươNG 1 -
lý
luận tổng quan
về
ngân
sách
nhà
n
ư
ớc
và
quản
lý
chi ngân
sách
nhà
n
ư
ớc
việt nam
1.1. Quan niệm ngân
sách
nh
à
n
ư
ớc
và
quản
lý
ngân
sách
nh
à
n
ư
ớc
trong
nền kinh
t
ế
thị
tr
ư
ờn
g
1.1.1. Quan niệm ngân sách
nh
à
n
ư
ớc
trong nền kinh
tế thị
tr
ư
ờng
Trong tiến trình lịch
sử,
Ngân sách
Nh
à
n
ư
ớc (NSNN)
đã
xuất
hiện
v
à
tồn
tại
từ
lâu.
Với
tư cách
l
à
công
cụ
t
à
i
chính quan trọng
của
Nh
à
n
ư
ớc, NSNN
ra đời, tồn
tại
v
à
phát triển trên cơ
sở
hai
tiền đề khách quan
l
à
tiền đề
nh
à
n
ư
ớc
v
à
tiền đề kinh tế
h
à
ng
hóa -
tiền
tệ.
Trong lịch
sử
lo
à
i
ng
ư
ời,
Nh
à
n
ư
ớc xuất
hiện
l
à
kết quả
của cuộc
đấu tranh
giai cấp
trong
x
ã
hội.
Nh
à
n
ư
ớc
ra đời
tất
yếu kéo theo yêu
cầu tập
trung nguồn
lực
t
à
i
chính
để
l
à
m
ph
ư
ơng
tiện
vậ
t
chất
trang trải các
chi
phí nuôi
bộ
máy
N
h
à
n
ư
ớc
v
à
thực
hiện
các chức năng kinh tế
-
xã
hội
của
Nh
à
n
ư
ớc.
Bằng quyền
lực
của
m
ì
nh,
N
h
à
n
ư
ớc tham gia
v
à
o
quá trình phân
phối
sản
phẩm
xã
hội. Với sự xuất
hiện
v
à
phát triển
của
sản
xuất
h
à
ng
hóa
tiền
tệ,
Nh
à
n
ư
ớc
đã tạo
lập,
phân
phối, sử dụng quỹ
tiền tệ
NSNN
để
thực hiện các mục đích của
mì
nh.
Xét
hình
thức
biểu hiện bên
ngo
à
i
v
à
ở
trạng thái tĩnh,
NSNN l
à
một
bảng
dự
toán
thu
chi
bằng tiền
của
Nh
à
n
ư
ớc
trong một khoảng thời
gian nhất
định,
t
h
ư
ờng
l
à
một
năm,
v
à
bảng
dự
toán
n
à
y
đư
ợc Quốc hội
p
h
ê
chuẩn. Xét về thực chất
v
à
ở
trạ
n
g
thái động,
NSNN l
à
kế
hoạch
t
à
i
chính vĩ mô,
l
à
khâu t
à
i
chính
chủ
đạo
trong hệ
t
h
ống
t
à
i
chính
Nh
à
n
ư
ớc.
H
o
ạt
động
NSNN l
à
hoạt động tạo
lập
v
à
chi
tiêu
quỹ
tiền tệ
của
Nh
à
n
ư
ớc, l
à
m
cho nguồn
t
à
i
chính
vận
động
giữa một
bên
l
à
Nh
à
n
ư
ớc với một
b
ê
n
l
à
các
chủ
thể kinh tế xã
hội
trong quá trình phân
phối
sản
phẩm quốc
dân
d
ư
ới
hình
t
hức
giá trị.
Với
những đặc điểm kinh tế
-
xã
hội
riêng, kể
từ khi
đổi
mới
v
à
o
năm
1986
đến
nay,
Việt Nam
đã
chọn
h
ư
ớng
đi
nhất
quán: phát triển
nền kinh
tế thị tr
ư
ờng
định
h
ư
ớng
XHCN
với
những đặc
tr
ư
ng
v
à
bản
chất
riêng, đó
l
à
(i) mục
tiêu phát triển
kinh
tế thị tr
ư
ờng
l
à
giải
phóng
sức
sản
xuất,
động viên
mọi nguồn lực
trong n
ư
ớc
v
à
ngo
à
i
Qu¶n
lý chi
Ng©n
s¸ch
Nh
μ
n
−
íc
ViÖt Nam trong
héi
nhËp kinh tÕ
to
μ
n
cÇu
7
n
ư
ớc
để thực hiện công nghiệp
hóa,
hiện đại
hóa,
xây dựng
c
ơ
sở
v
ậ
t
c
h
ấ
t
kỹ
t
hu
ậ
t
của
CNXH, nâng
cao
hiệu quả kinh tế
-
xã
hội,
cải thiện từng
b
ư
ớc
đời
sống
nhân dân;
(ii)
phát triển
nền kinh tế thị
tr
ư
ờng
nhiều
th
à
nh
phần trong đó kinh tế
Nh
à
n
ư
ớc giữ vai trò chủ
đạo;
(iii)
thực
hiện nhiều hình thức phân
phối
thu
nhập; (iv)
nền kinh tế
vận
h
à
nh
theo
cơ chế thị
tr
ư
ờng
có sự
quản
lý của
N
h
à
n
ư
ớc
v
à
(v)
nền kinh tế
mở, hội nhập
v
à
chủ động
hội nhập
kinh tế
quốc
tế.
(Nguồn:
trích
Văn
kiện
Đại
hội Đảng
lần
IX)
Theo đó,
cơ
chế
quản
lý
ngân sách
tất yếu cũng dần dần
đư
ợc đổi mới,
khái
niệm
NSNN
đư
ợc xem
nh
ư
mắt
xích
quan trọng nhất, giữ vai trò chủ
đạo
trong
t
à
i
chính
Nh
à
n
ư
ớc.
Các hoạt động thu,
chi
của NSNN
đều
đư
ợc
tiến
h
à
nh
trên cơ
sở những luật
đị
nh.
Đó l
à
các
luật
thuế, pháp lệnh thuế,
chế
độ
thu, chế
độ
chi
tiêu, tiêu
chuẩn
định
mức
chi
tiêu
do
Nh
à
n
ư
ớc
ban
h
à
nh.
Luật NSNN ở
n
ư
ớc
ta đã
đư
ợc Quốc hội ban
h
à
nh
v
à
chỉnh
sửa bổ sung
nhằm
tạo
sự
phù hợp với
đặc điểm
kinh
tế xã
hội của từng
thời
kỳ. Đó l
à
Luật NSNN ban h
à
nh
v
à
o
năm
1996,
tiếp đó
l
à
Luật sửa
đổi
bổ sung Luật NSNN
đư
ợc ban
h
à
nh
v
à
o
năm
1999. V
à
gần
đây
nhất l
à
Luật NSNN
đư
ợc ban
h
à
nh
v
à
o
năm
2002, có
hiệu
lực
thi h
à
nh
từ năm
2004 với
mục
tiêu “quản
lý
thống
nhất
nền
t
à
i
chính
quốc gia,
nâng
cao
tính chủ động
v
à
trách nhiệm của các cơ
quan,
tổ
chức, cá nhân trong việc quản
lý
v
à
sử
dụng
NSNN, củng cố kỷ luật
t
à
i
chính,
sử
dụng
tiết kiệm,
có
hiệu quả ngân
s
á
ch
v
à
t
à
i
sản của
Nh
à
n
ư
ớc,
tăng tích
lũy
nhằm thực hiện công nghiệp
hóa,
hiện
đại
hóa
đất
n
ư
ớc
theo định
h
ư
ớng
xã
hội
chủ nghĩa,
đá
p
ứng yêu
cầu
phát triển kinh tế
-
xã
hội,
nâng
cao
đời
sống
nhân dân,
bả
o
đảm
quốc
phòng,
an
ninh, đối ngoại”
(Nguồn: Luật Ngân
s
á
ch
Nh
à
n
ư
ớc)
Trải
qua
hơn
20
năm đổi
mới, mặc dù
đã đạt
đư
ợc
những
th
à
nh
tựu
đá
ng
ghi nhận
trong
việc quản
lý
t
à
i
chính
nói
chung
cũng
nh
ư
quản
lý NSNN nói
riêng đối
với việc thực
hiện các
mục
tiêu
kinh
tế xã
hội,
nh
ư
ng
c
ơ
chế
quản
lý vẫn
ch
ư
a
thật
ho
à
n
thiện, tình trạng
thất
thoát,
lãng phí
v
à
đầu tư không hiệu quả
còn cao
B
ư
ớc
v
à
o
hội nhập kinh
tế
to
à
n
cầu, với
tư cách
l
à
th
à
nh
viên
của Tổ chức
Th
ư
ơng
mại Thế
giới
WTO, Việt
Nam có rất
nhiều
việc
phải
l
à
m,
với mục
tiêu
to lớn
tr
ư
ớc mắt l
à
thoát
khỏi
tình trạng kém phát triển
tr
ư
ớc
năm
2010,
tạo đà
phát triển
đ
ể
đến năm
2020 c
ơ
bản trở
th
à
nh
một
n
ư
ớc c
ô
ng
nghiệp. Để thực hiện
đư
ợc
mục tiêu
n
à
y
Qu¶n
lý chi
Ng©n
s¸ch
Nh
μ
n
−
íc
ViÖt Nam trong
héi
nhËp kinh tÕ
to
μ
n
cÇu
8
thì một trong những nhiệm
vụ
quan trọng
l
à
Việt Nam
cần
phải xây dựng
đư
ợc
một
nền
t
à
i
chính
quốc gia
đủ mạnh để điều tiết vĩ mô,
thúc đẩy
tăng
tr
ư
ởng
kinh
tế nhanh
về
bền
vững,
giải quyết các
vấn
đề xã
hội.
Nh
ư
vậy,
điều
n
à
y cũng
đồng nghĩa
với
chính
sách t
à
i
chính
-
ngân
s
á
ch
cần
đư
ợc
đổi
mới,
phù
hợp
hơn
với
cơ chế thị
tr
ư
ờng
trong
điều kiện
hội nhập
kinh tế
quốc
tế.
Để l
à
m
đư
ợc
điều
n
à
y,
Việt
Nam sẽ
phải thực
hiện
nhiều giải pháp đồng
bộ
để quản
lý
điều
h
à
nh
NSNN.
1.1.2.
Quản
lý
ngân
s
á
ch
nh
à
n
ư
ớc
trong nền kinh
tế thị
tr
ư
ờn
g
Luật
Ngân sách
Nh
à
n
ư
ớc
đã đề
ra quan điểm cơ bản
của
Nh
à
n
ư
ớc
trong
quả
n
lý NSNN
mang
tính định
h
ư
ớng
xã
hội chủ
nghĩa. Những quan điểm
n
à
y
đư
ợc
thể
hiện rõ
trong
mục
tiêu
v
à
nguyên
tắc
quản
lý NSNN. Theo
đó, nguyên
tắc
quản
lý NSNN
đư
ợc
nêu
cụ
thể: "NSNN
đư
ợc
quản
lý
thống
nhất
theo nguyên
tắc tập
trung, dân
chủ,
công khai, minh bạch,
có
phân
c
ô
ng,
phân
cấp
quản
lý gắn
quyền hạn
với
trách
nhiệm"
(Nguồn:
Luật Ngân
sách
Nh
à
n
ư
ớc).
Trong đó, quản
lý thống nhất có
nghĩa
l
à
tất
cả các khoản
thu,
khoản
chi của
từng
cấp
ngân sách đều phải
đư
a
v
à
o
một
kế hoạch ngân sách
thống nhất,
đá
p
ứng
yêu
cầu
của các chính sách
kinh tế
t
à
i
chính đất
n
ư
ớc. Đồng
thời, tính thống
nhất
cũng
đư
ợc
yêu
cầu
trong
việc thực
hiện
chính sách thu/chi
NSNN
các
cấp, thống nhất
các định
mức/tiêu
chuẩn, thống nhất
chế độ kế
toán,
thống
kê, biểu
mẫu
báo cáo,
Từ
đó, đáp
ứng các yêu
cầu
rõ
r
à
ng,
trung thực, chính xác
v
à
đư
ợc
công khai
khóa.
Về
nguyên
tắc tập
trung dân chủ: Nguyên
tắc
n
à
y
thể hiện
ở
việc phân
cấp, trao
quyền
v
à
phát
huy cao nhất
tính
tự chủ,
sáng tạo
của
các
ng
à
nh
địa
ph
ư
ơng.
Theo đó,
về trình
tự
v
à
ph
ư
ơng
pháp
l
ậ
p
ngân sách thì ngân sách
đư
ợc lập
tại
tất
cả các
cấp ngân
sách, căn
cứ theo
cả
ph
ư
ơng
pháp
tổng hợp từ
d
ư
ới
lên
v
à
phân
bổ từ
trên
xuống.
Tính dân
chủ
đư
ợc
thể hiện
qua
việc thực
hiện quyền
v
à
nghĩa
vụ của tất
cả các
cấp
ngân sách.
V
à
sau khi dự
toán ngân sách
đã
đư
ợc tổng hợp
v
à
phê duyệt thì
cần
đư
ợc
chấp
h
à
nh
nghiêm chỉnh
theo
đúng
quy
đị
nh,
chính
sách,
chế
độ,
đị
nh
mức về
kinh tế
-
t
à
i
chính của
Nh
à
n
ư
ớc.
Về
nguyên
tắc
công khai, minh bạch: Tính công khai
của NSNN
tạo tiền đề
cho việc
minh
bạch
ch
ư
ơng
trình hoạt động
của
Nh
à
n
ư
ớc
v
à
ch
ư
ơng
trình
n
à
y
phải
đư
ợc
phản ánh
ở
việc
thực hiện chính sách
t
à
i
chính
quốc gia.
Theo
quy
định, các khoản
thu
Qu¶n
lý chi
Ng©n
s¸ch
Nh
μ
n
−
íc
ViÖt Nam trong
héi
nhËp kinh tÕ
to
μ
n
cÇu
9
chi
phải
đư
ợc
thực hiện đúng theo
quy
định
của
pháp
luật,
căn
cứ
trên cơ
sở
ngân sách
đã
đư
ợc
phê duyệt.
NSNN
phải
đư
ợc
quản
lý
r
à
nh
mạch, công
khai
để
mọi
ng
ư
ời
dân
có thể biết
nếu có sự quan
tâm. Nguyên
tắc
n
à
y
đư
ợc thể hiện
trong
suốt chu
trì
nh
NSNN (lập, chấp
h
à
nh
v
à
quyết toán
NSNN)
v
à
phải
đư
ợc
áp
dụng cho tất
cả các cơ
quan tham
gia
v
à
o
chu trình
NSNN.
Về
nguyên
tắc
phân công, phân
cấp
quản
lý, gắn
quyền hạn
với
trách
nhiệm:
Theo
nguyên tắc n
à
y, Luật
Ngân sách
Nh
à
n
ư
ớc
đã
xử lý
một cách căn bản quan hệ
t
à
i
chính
giữa
các
cấp
chính quyền, quan
hệ
ngân sách
giữa
trung ương
v
à
địa
ph
ư
ơng.
Phân
cấp nguồn thu,
nhiệm
vụ chi
v
à
quan
hệ giữa
ngân sách các
cấp thực
hiện
theo
nguyên
tắc
phân
cấp nguồn
thu
v
à
nhiệm
vụ chi cụ
thể. Ngân sách trung ương
giữ vai
trò chủ
đạo
,
bảo đảm
c
á
c
nhiệm
vụ
chiến
l
ư
ợc, có
quy m
ô
to
à
n
quốc.
Còn ngân sách địa
ph
ư
ơng
đư
ợc
phân
cấp nguồn thu
bảo
đả
m
chủ
động trong
thực
hiện nhiệm
vụ
đư
ợc giao
v
à
đư
ợc cấp bổ
sung theo quy
định
cụ
thể.
Nhờ
đó để tạo thế chủ động
v
à
đảm
bảo
tính độc
lập
tương đối
của
ngân
s
á
ch
địa
ph
ư
ơng.
Đồng thời, mở
rộng quyền tự
chủ
để
địa
ph
ư
ơng
chủ động khai thác các nguồn thu
tại
chỗ
v
à
chủ động
bố
tr
í
chi
tiêu hợp
lý.
Trên đây
l
à
những nguyên tắc chung về quản
lý NSNN,
đi
v
à
o
từng lĩnh
vực thu, chi cụ
thể, nguyên tắc quản
lý
ngân sách
đư
ợc
quy
đị
nh
rõ
r
à
ng
v
à
chi
tiết
nh
ư
sau.
1.2.
Thu
và
quản
lý
thu ngân sách
nh
à
n
ư
ớc
1.2.1. Nội
dung thu ngân sách
nh
à
n
ư
ớc
Thu NSNN l
à
việc
Nh
à
n
ư
ớc dùng
quyền
lực của
mình để
tập
trung
một phần nguồn
t
à
i
chính
quốc gia
hình
th
à
nh
quỹ NSNN
nhằm thực hiện các nhiệm
vụ của
Nh
à
n
ư
ớc. Thu
NSNN
đư
ợc
hình
t
h
à
nh
thông
qua
các
ph
ư
ơng
thức
huy
động chính
nh
ư
:
ph
ư
ơng
thức
huy
động
bắt
buộc
d
ư
ới
hình thức thuế,
p
h
í
v
à
lệ
phí (trong đó, thuế
đư
ợc coi l
à
ph
ư
ơng
thức cơ bản để
huy
động
nguồn
t
à
i
chính
cho
NSNN);
ph
ư
ơng
thức
huy
động tự nguyện
d
ư
ới
hình thức tín dụng
Nh
à
n
ư
ớc;
ph
ư
ơng
thức huy động khác. Cụ
thể,
thu NSNN bao gồm
các khoản thu từ thuế, phí
v
à
lệ
phí; các khoản
thu từ
hoạt động
kinh tế
của
Nh
à
n
ư
ớc;
các khoản đóng
góp của
các
tổ chức
v
à
cá nhân; các khoản
viện
trợ; các khoản thu khác
theo quy định của
p
h
á
p
luật.
1.2.2.
Nguyên
tắc quản
lý
thu ngân sách
nh
à
n
ư
ớc
Qu¶n
lý chi
Ng©n
s¸ch
Nh
μ
n
−
íc
ViÖt Nam trong
héi
nhËp kinh tÕ
to
μ
n
cÇu
10
Thu
NSNN
phải
đư
ợc
thực hiện theo
quy
đị
nh
của
pháp
luật;
các
ng
à
nh,
các
cấp
không
đư
ợc
đặt ra các khoản thu trái
với
quy định của pháp
luật.
Ngân sách trung
ư
ơng
v
à
ngân sách
địa
ph
ư
ơng
đư
ợc
phân
cấp nguồn
thu
cụ
thể.
V
à
việc phân
cấp nguồn thu
phải phù
hợp với
phân
cấp
quản
lý kinh
tế
-
xã
hội, quốc phòng, an ninh
v
à
trình độ quản
lý
của các
cấp
ngân
sách.
1.3. Chi
và
quản
lý
chi ngân
s
á
ch
nh
à
n
ư
ớc
1.3.1. Nội
dung chi ngân sách
nh
à
n
ư
ớc
Chi NSNN l
à
việc
p
h
â
n
phối
v
à
sử dụng quỹ NSNN
nhằm đảm bảo
thực hiện chức
năng
của
N
h
à
n
ư
ớc theo những
nguyên
tắc nhất
định.
Chi NSNN diễn
ra trên
phạm
vi rộng,
đa dạng
về
hình thức. Trong quản
lý NSNN, theo Luật
Ngân sách
Nh
à
n
ư
ớc,
hiện nay, các
nội
dung
chi
đư
ợc
phân loại
cụ
thể
nh
ư
sau:
Chi
đầu
t
ư
phát
triển
l
à
những khoản
chi
nhằm tạo ra cơ
sở
v
ậ
t
chất kỹ
thu
ậ
t
v
à
l
à
m
tăng
cơ
sở
hạ tầng kinh tế
-
xã
hội.
Các khoản
chi
n
à
y có
tác dụng trực tiếp
l
à
m
cho
nền kinh tế tăng
tr
ư
ởng
v
à
phát triển. Trên
ý
nghĩa đó, đây
đư
ợc coi l
à
khoản
chi cho
tích
lũy. Chi
thường
xuyên
của
NSNN l
à
các khoản
chi gắn với việc thực
hiện các
nhiệm
vụ
t
h
ư
ờng
xuyên
của
N
h
à
n
ư
ớc
về
quản
lý
kinh tế, xã
hội. Về
đặc điểm, đại
bộ phận
các khoản
chi
th
ư
ờng
xuyên mang
tính
chất
tiêu dùng xã
hội với
tính
ổn
đị
nh
khá
rõ nét.
Đồng
thời,
p
h
ạ
m
vi
v
à
mức
độ
chi
t
h
ư
ờng
xuyên
của
NSNN gắn chặt với
cơ
cấu
tổ chức của bộ
máy
nh
à
n
ư
ớc
v
à
sự lựa chọn của
Nh
à
n
ư
ớc
trong
việc cung ứng
h
à
ng
hóa
công. Nếu
bộ
máy
nh
à
n
ư
ớc
quản
lý gọn
nhẹ, hoạt
đ
ộng
có
hiệu quả thì
chi
th
ư
ờng
xuyên
đư
ợc
giảm nhẹ,
v
à
ng
ư
ợc
lại.
Ngo
à
i
ra,
còn
các
nội
dung
chi
khác
nh
ư
chi
trả
nợ gốc
v
à
lãi các khoản tiền
vay,
chi bổ
sung quỹ dự trữ
t
à
i
chính,
chi cho vay
theo quy định pháp
luật, chi
viện
trợ…
1.3.2.
Những nguyên
tắc về
quản
lý
chi ngân sách
nh
à
n
ư
ớc
Lý
thuyết kinh tế
học
hiện đại
cho
rằng nền kinh tế
muốn
phát triển
ổn
đị
nh
cần có sự
phối hợp giữa
b
à
n
tay
chính phủ
v
à
b
à
n
tay
thị
tr
ư
ờng
trong quá trình tái phân
phối
thu
nhập.
Điều
n
à
y có
nghĩa
l
à
quy
mô của
chi
tiêu
NSNN
nên
có sự giới
hạn
nhất
định,
v
à
sự giới
hạn
chi
tiêu dựa trên các khía cạnh
nh
ư
:
cần
tiết kiệm
v
à
hạn
chế chi
phí
h
à
nh
chính,
hoặc
hạn
chế
những
hoạt động
của khu vực
công
m
à
sự
quản
lý
hoạt
động không hiệu quả
so với
hoạt động
của khu vực
tư
trong lĩnh
vực
tương
ứng.
Bên
Qu¶n
lý chi
Ng©n
s¸ch
Nh
μ
n
−
íc
ViÖt Nam trong
héi
nhËp kinh tÕ
to
μ
n
cÇu
11
cạnh đó,
việc chi
tiêu
cũng cần có sự linh
hoạt
theo chu kỳ
kinh tế,
khi
nền kinh tế bị
suy
thoái,
cần
tăng
chi
tiêu để thúc
đẩy
kinh tế phát triển,
v
à
ng
ư
ợc
lại
khi
nền kinh tế
trong
giai
đoạn
h
ư
ng
thịnh thì
cần
cắt giảm quy
m
ô
chi
tiêu
NSNN.
Vậy
những yêu
cầu
về điều
h
à
nh
NSNN
nói
chung hay về quản
lý chi
NSNN
nói
riêng
m
à
Nh
à
n
ư
ớc
ta đặt ra
l
à
gì?
Xét về mục
tiêu
tổng
quát
trong việc
điều
h
à
nh
NSNN nói
chung,
hay
quản
lý chi NSNN nói
riêng, đó chính
l
à
mục
tiêu thúc
đẩy kinh
tế tăng
tr
ư
ởng
bền
vững
trong điều kiện
sử dụng
ngân sách hiệu quả, tiết kiệm;
thực
hiện
c
ô
ng
bằng xã
hội
v
à
đảm
bảo các
mục tiêu về chính trị xã
hội
nh
ư
quốc
phòng,
an
ninh, đối ngoại.
Mục
tiêu
n
à
y
đư
ợc
thiết
lập
phù hợp
với
ph
ư
ơng
h
ư
ớng,
nhiệm
vụ
phát
triển kinh tế xã
hội của
đất
n
ư
ớc
trong từng thời
kỳ.
Còn những nguyên
tắc
quản
lý chi cụ
thể
l
à
:
Tôn trọng
kỳ luật
t
à
i
chính
tổng
thể chính
l
à
một
yêu
cầu
quan trọng trong công
tác quản
lý chi NSNN. Đối với
một nền kinh tế,
nguồn lực
t
à
i
chính
cung ứng
để
thỏa
mãn các
nhu
cầu l
à
có giới
hạn, nếu để
chi
tiêu ngân sách
gia
tăng
sẽ dẫn
đến
những hậu
quả
gia
tăng gánh
nợ của
nền kinh tế trong
tương
lai, gia
t
ă
ng
gánh
nặng về thuế,
phá
vỡ
cân bằng
kinh tế,
v
à
ảnh
h
ư
ởng
xấu
đến tăng
tr
ư
ởng
kinh tế. Việc củng cố kỷ luật
t
à
i
chính
tổng
thể
đư
ợc
thiết
lập
dựa
v
à
o
những chỉ tiêu
tổng
thể vĩ mô
nh
ư
quy
m
ô
GDP, sự gia
tăng
chi
h
à
ng
năm trong
tổng GDP,
tỷ lệ
nợ/GDP
(Tuân thủ
theo
yêu
cầu
n
à
y, mục
tiêu
của
n
ư
ớc ta
đến năm
2010
chính
l
à
kiểm
soát
v
à
duy
trì
tỷ lệ bội chi NSNN
không quá
5% GDP; kiểm
soát
nợ
Chính
phủ, nợ
ngo
à
i
n
ư
ớc của quốc gia ở
mức không quá 50%
GDP).
Đồng
thời, NSNN
đư
ợc
cân đối theo nguyên tắc
tổng số chi
th
ư
ờng
xuyên
không
đư
ợc lớn
hơn
tổng
số
thu từ thuế, phí, lệ;
tr
ư
ờng
hợp
còn bội chi,
thì
số bội chi
phải
nhỏ
hơn
số
chi
đầu tư phát triển, tiến
tới
cân bằng thu,
chi
ngân sách.
Bội chi NSNN
đư
ợc bù
đắp bằng
nguồn vay
trong n
ư
ớc
v
à
ngo
à
i
n
ư
ớc. Vay bù
đắp
bội chi
ngân sách
nh
à
n
ư
ớc
phải bảo đảm
nguyên tắc không
sử
dụng
cho
tiêu dùng, chỉ
đư
ợc sử
dụng
cho mục
đích phát triển
v
à
bảo đảm
bố
trí ngân sách để chủ động
trả hết
nợ
khi đến hạn.
V
à
việc
phân
bổ nguồn lực
t
à
i
chính
theo
những
ưu tiên
cũng
rất
có ý
nghĩ
a
trong
điều kiện ngân sách hạn hẹp.
Đối với
n
ư
ớc
ta trong
giai
đoạn
hiện nay, ngân sách
đư
ợc
ưu tiên
bố
trí
cho
các công trình,
dự
án phát triển hạ
tầng
kinh tế trọng điểm
quốc
Qu¶n
lý chi
Ng©n
s¸ch
Nh
μ
n
−
íc
ViÖt Nam trong
héi
nhËp kinh tÕ
to
μ
n
cÇu
12
gia; cho
các
ch
ư
ơng
trình
mục
tiêu
quốc gia,
ch
ư
ơng
trình xoá
đói
giảm
nghèo,
cá
c
ch
ư
ơng
trình phát triển kinh tế
-
xã
hội
các tỉnh miền
núi,
Tây nguyên, vùng đồng
b
à
o
dân tộc thiểu
số, vùng
biên
giới khó
khăn.
Đồng thời,
Nh
à
n
ư
ớc cũng có chủ
tr
ư
ơng
tăng mức ngân sách
cho
đầu tư phát triển
sự
nghiệp giáo dục
-
đ
à
o
t
ạ
o;
tăng mức đầu
t
ư
cho
khoa
học
v
à
công nghệ,
y
tế,
văn hoá,
sự
nghiệp bảo vệ môi
tr
ư
ờng
…
Từ thực
tế công tác điều
h
à
nh
ngân sách trong những năm
qua,
yêu
cầu về sử
dụng tiết
kiệm,
có
hiệu quả
NSNN cũng l
à
một
trong những yêu
cầu
quan trọng
đư
ợc
đặt
ra. Việc lập dự
toán ngân sách
cũng
nh
ư
việc chấp
h
à
nh
ngân sách đều
cần
quá
n
triệt
việc
thực
hiện các
Luật
Thực
h
à
nh
tiết kiệm,
chống
lãng phí;
Luật Phòng chống
tham nhũng
Tất
cả nhằm
mục
tiêu đảm bảo
việc
xây dựng
dự
toán ngân sách,
bố
trí
v
à
sử
dụng ngân sách thực
sự tập
trung,
chặt chẽ,
tiết kiệm,
chống
lãng phí,
chống
d
à
n
trải, phân tán nhằm nâng
cao chất
l
ư
ợng
dự toán
v
à
hiệu quả ngân
sách.
1.4. Phân cấp quản
lý
ngân sách
nh
à
n
ư
ớc
Phân
cấp
quản
lý NSNN l
à
việc xác
định
p
h
ạ
m
vi
trách nhiệm
v
à
quyền hạn
của
chính
quyền các
cấp
trong việc quản
lý,
điều
h
à
nh
thực hiện nhiệm
vụ
thu,
chi NSNN. NSNN
đư
ợc
phân
cấp
quản
lý giữa
trung ương
v
à
các
cấp
chính quyền
địa
ph
ư
ơng
l
à
một
tất
yếu khách quan
khi
tổ
chức hệ thống NSNN
gồm
nhiều
cấp.
Theo quy
định hiện
h
à
nh,
NSNN
đư
ợc
quản
lý thống nhất theo
nguyên
tắc
tập
trung
dân
chủ, c
ô
ng
khai, minh bạch,
có
phân công, phân
cấp
quản
lý, gắn
quyền
hạ
n
với
trách nhiệm.
Theo đó, phân
cấp
nguồn thu, nhiệm
vụ chi
v
à
quan hệ
giữa
ngân sách
các
cấp
đư
ợc
thực hiện
theo các nguyên tắc:
(i)
Ngân sách trung ương
v
à
ngân
s
á
ch
mỗi cấp
chính quyền
địa
p
h
ư
ơng
đư
ợc
phân
cấp
nguồn thu
v
à
nhiệm
vụ chi cụ
thể;
(ii) Ngân
sách trung ương
giữ vai
trò chủ đạo
v
à
hỗ
trợ những
địa
ph
ư
ơng
ch
ư
a
cân đối
đư
ợc thu, chi
ngân sách;
(iii) Hội
đồng nhân dân tỉnh,
th
à
nh
phố trực thuộc
trung ương
(gọi
chung l
à
cấp
tỉnh) quyết định
việc
phân
cấp nguồn thu,
nhiệm
vụ chi giữa
ngân sách
các
cấp
chính quyền địa
ph
ư
ơng;
(iv) việc ban
h
à
nh
v
à
thực hiện
chính sách,
chế
độ
mới l
à
m
tăng
chi
ngân sách
phả
i có
giải pháp
bả
o
đả
m
nguồn
t
à
i
chính
phù hợp
(Nguồn:
trích Luật Ngân
s
á
ch
N
h
à
n
ư
ớc
)
1.5. Mục
lục ngân sách
nh
à
n
ư
ớc
Qu¶n
lý chi
Ng©n
s¸ch
Nh
μ
n
−
íc
ViÖt Nam trong
héi
nhËp kinh tÕ
to
μ
n
cÇu
13
Để có
thể quản
lý,
điều
h
à
nh
NSNN theo
từng
chu kỳ
ngân sách đòi
hỏi
p
h
ả
i sử
dụng nhiều công
cụ hữu
hiệu
nh
ư
hệ thống
pháp
luật,
công
cụ
kế hoạch, thống kê,
kế
toán,
v
à
mục lục
ngân sách
l
à
một
trong những
c
ô
ng
cụ
quan
trọng
để quản
lý
điều
h
à
nh
NSNN. Mục
lục NSNN l
à
bảng
p
h
â
n
loại các
nội dung
thu,
chi thuộc giao
dịch
th
ư
ờng
niên
của NSNN
theo
những tiêu thức
v
à
ph
ư
ơng
pháp
nhất
định nhằm phục
vụ cho việc
quản
lý
điều
h
à
nh
(lập,
chấp
h
à
nh,
quyết toán),
cũng
nh
ư
kiểm
s
o
á
t
v
à
phân
tích các hoạt động
của NSNN một cách hiệu
quả
v
à
tiện
lợi.
Tr
ư
ớc
năm
1986 l
à
thời kỳ
thực hiện cơ chế kế hoạch
hóa tập
trung, thu
NSNN chủ
yếu l
à
từ kinh
tế
quốc
doanh,
chi NSNN chủ yếu cho
phát triển
kinh tế,
các
nội dung thu
chi
khác không
đá
ng
kể. Mục lục NSNN thời kỳ
n
à
y
đư
ợc chia theo 4
tiêu
thức Loại
-
Khoản
-
Hạng
- Mục.
Thời
kỳ từ 1986
đến
1996 l
à
thời kỳ
chuyển đổi
từ c
ơ
chế kế hoạch
hóa tập
trung
sang
cơ chế thị
tr
ư
ờng
với sự
quản
lý
vĩ mô
của
Nh
à
n
ư
ớc,
các
nội
dung thu,
chi NSNN
đã
bắt
đầu
có
nhiều thay đổi
so với
tr
ư
ớc
đâ
y
v
à
nội dung
cơ bản
của hệ thống mục
lục NSNN
đã
đư
ợc
ban
h
à
nh
mới
để
đả
m
bảo tính phù hợp
với sự
thay đổi. Theo đó, bảng phân loại thu
chi NSNN
đư
ợc sắp
xếp theo
C
h
ư
ơng
-
Loại
-
Khoản
-
Hạng
- Mục.
Từ
năm
1997
đến
nay, với
những tiến
bộ
đạt
đư
ợc của sự
phát triển
v
à
ổn
định
kinh
tế
-
xã
hội, luật NSNN
đã ra đời
v
à
mục lục NSNN
đã
đư
ợc ban
h
à
nh
mới theo
quyết
đị
nh
số
280/TC/QĐ/NSNN
ng
à
y 15/4/1997
để đảm bảo tính
khoa học, thống nhất,
đầy đủ,
to
à
n
diện,
tạo điều kiện
thuận lợi cho việc thực
hiện
v
à
tiến
tới sự
thích
nghi với sự
phát triển
kinh tế.
Nội dung
cơ bản
của Mục lục NSNN mới gồm 7
cấp,
trong đó
3 cấp
đầu
l
à
Ch
ư
ơng
-
Loại
-
Kho
ả
n
chỉ phần
“định vị” (chỉ vị trí, địa
điểm
phát
sinh
các
nội
dung thu,
chi)
v
à
4 cấp cuối
chỉ
phần
“định tính” (chỉ
nội
dung, bản
chất của
các khoản
thu, chi). Đồng thời,
các thông tư
h
ư
ớng
dẫn việc
thực hiện, các
quyết
đị
nh
sửa
đổi,
bổ sung hệ thống mục lục NSNN cũng
đư
ợc
tiếp
tục
ban
h
à
nh
để
đảm
bả
o
tiến
tới sự
phù hợp
với
yêu
cầu
đổi
mới
về quản
lý
kinh
tế.
1.6.
Chu
t
r
ình
và
quản
lý
chu
t
r
ình
ngân sách
nh
à
n
ư
ớc
Chu trình ngân sách
l
à
một
quá trình
với
những khâu
nối
tiếp nhau
l
à
lập,
chấp
h
à
nh
v
à
quyết toán ngân sách, trong đó trung tâm
của một chu
trình ngân sách
l
à
việc tổ
chức thực hiện
dự toán ngân sách. Hoạt
đ
ộng
ngân sách
có
tính chu kỳ,
lặp
đi
lặp
lại,
Qu¶n
lý chi
Ng©n
s¸ch
Nh
μ
n
−
íc
ViÖt Nam trong
héi
nhËp kinh tÕ
to
μ
n
cÇu
14
hình
t
h
à
nh
nên các chu trình ngân sách liên tục. Một chu trình ngân sách
có
độ
d
à
i thời
gian
d
à
i
hơn một năm ngân sách, vì năm
ng
â
n
sách trùng
với
khâu
chấp
h
à
nh
ngân sách
còn lập
ngân sách phải
đư
ợc
thực hiện
ở
năm ngân sách
tr
ư
ớc
đó, quyết toán ngân sách
lại
đư
ợc
thực hiện
trong năm ngân sách tiếp
theo.
Quản
lý chu
trình
NSNN
đư
ợc
thực hiện bằng
c
ô
ng
cụ kế
hoạch thông
qua ba
khâu chủ
yếu
với
những
ý
nghĩa
v
à
tác dụng
r
i
êng.
Lập NSNN
l
à
quá trình
p
h
â
n
tích, đánh giá
giữa
khả năng
v
à
nhu
cầu
các
nguồn
t
à
i
chính
của
Nh
à
n
ư
ớc
để từ đó xác
lập
các chỉ tiêu thu,
chi, dự
trữ ngân sách năm
một
cách đúng đắn,
có
căn
cứ
khoa
học
v
à
thực tiễn.
Đồng
thời trên cơ
sở
đó, vạch ra
những
biện pháp
lớn
về kinh tế xã
- hội
nhằm
tổ chức
thực hiện
tốt
các chỉ tiêu đã đề ra.
Nếu
khâu
lậ
p
ngân sách
đư
ợc
thực hiện
chính xác, khoa
học sẽ
tạo điều kiện
thuận lợi
rấ
t
lớn cho
các khâu tiếp theo, đặc biệt
l
à
khâu
chấp
h
à
nh
ngân sách. Việc
lập NSNN
đư
ợc thực
hiện
với hai
p
h
ư
ơng
pháp
chủ yếu,
đó
l
à
ph
ư
ơn
g
pháp phân
bổ từ
trên
xuống
v
à
ph
ư
ơng
pháp
lập từ c
ơ
sở, tổng hợp từ
d
ư
ới
lên.
ở
n
ư
ớc ta, từ
tr
ư
ớc
đến
nay,
lậ
p
NSNN
th
ư
ờng
vận
dụng kết
hợp
cả
hai
ph
ư
ơng
pháp
n
à
y,
trong đó, p
h
ư
ơng
pháp
lập từ
cơ
sở, tổng
hợp
từ
d
ư
ới
lên
l
à
chủ
yếu,
còn
p
h
ư
ơng
pháp phân
bổ
th
ư
ờng
chỉ áp dụng
khi giao số
kiểm tra
v
à
giao
kế hoạch chính thức.
Bộ
T
à
i
chính
có
nhiệm
vụ tổng hợp
kế hoạch
NSNN
v
à
trình Chính phủ
xem xét, sau
đó Chính phủ trình
Quốc hội
thảo
luận
v
à
phê
duyệt.
Chấp
h
à
nh
NSNN l
à
khâu tiếp
theo
trong
chu
trình
NSNN.
Đây
l
à
quá trình
sử
dụng
tổng hợp
các biện
p
h
á
p
kinh tế
-
t
à
i
chính
v
à
h
à
nh
chính nhằm biến các chỉ tiêu
thu
chi ghi
trong
kế hoạch
NSNN
năm trở
th
à
nh
hiện thực. Đây
l
à
khâu
cốt
yếu,
trọng
tâm
có ý
nghĩa quyết định
v
à
liên quan đến trách nhiệm
của tất
cả các
cấp,
các
ng
à
nh,
các đơn vị
có liên quan
đến hoạt
động
thu chi NSNN. Trong
quá trình
chấp
h
à
nh
NSNN,
nếu
có sự thay
đổi
về
thu,
chi
thì
việc
điều chỉnh phải
đư
ợc thực
hiện nghiêm
túc theo
đúng
quy
trình đối
với từng
tr
ư
ờng
hợp cụ
thể, đảm bảo
chấp
h
à
nh
nghiê
m
chỉnh
kỷ luật
t
à
i chính.
Quyết
toán NSNN l
à
khâu
cuối cùng của
một
chu
trình ngân sách. Đây
l
à
việc tổng
hợp
lại quá trình thực hiện
dự
toán ngân sách năm nhằm đánh giá lại
to
à
n
bộ kết
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét