Tài liệu Kinh nghiệm “ Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 ppt

nói tiếng địa phương nhiều, có tới 40-45% còn nói ngọng về âm l – n ,Tr - ch, s-
x
Chính vì vậy trong trường mầm non tôi muốn đề cập tới việc luyện cho trẻ
ngôn ngữ mạch lạc thể hiện qua việc thực hiện hai nhiệm vụ dạy trẻ đối thoại
giữa trò chơi,và độc thoại qua bộ môn làm quen văn học thể loại truyện kể.
Nhiệm vụ phát triển ngôn ngữ mạch lạc được thể hiện ở mọi lúc mọi nơi trong
sinh hoạt hằng ngày của bé. đối với lớp tôi đang phụ trách 5-6 tuổi, tiếp tục dạy
trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc là quan trọng để trẻ có kiến thức chuẩn bị vào
lớp một , dạy trẻ kể lại các tác phẩm văn học, kể có trình tự, diễn cảm năm nội
dung các tác phẩm văn học .
2.Chương 2. Nội dung nghiên cứu:
2.1. Thực trạng :
Tôi là một giáo viên phụ trách mẫu giáo lớn gồm 34 cháu. Trong số này đã
có 25 cháu học qua lớp mẫu giáo nhỡ, còn 9 cháu chưa được học qua lớp mẫu
giáo nhỡ.
2.1.1. Thuận lợi :
Được sự quan tâm giúp đỡ của ban giám hiệu về chuyên môn, xây dựng
phương pháp đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục mầm non, tạo mọi
điều kiện giúp tôi những nguyên vật liệu để làm đồ dùng dạy học và đồ chơi của
các cháu.
2.1.2.Khó khăn
Do trình độ nhận thức không đồng đều, gần 50% trẻ lớp tôi mới lần đầu đến
trường,số trẻ nam nhiều hơn nữ, do đó lớp tôi gặp nhiều khó khăn.


Hơn 50% trẻ chưa phân biệt được sự khác nhau trong cách phát âm mà chỉ
tiếp nhận một cách chung chung. Ví dụ : muỗi – mũi, phân biệt l-n, 45% khả
năng chú ý của trẻ còn yếu, không đồng đều, không ổn định, vì vậy nên trẻ chưa
chú ý đều đến các thành phần trong câu ,trong từ, bớt âm khi nói. 70 % kinh
nghiệm sống của trẻ còn nghèo nàn, nhận thức hạn chế dẫn đến tình trạng trẻ
dùng từ không chính xác, câu lủng củng. 35% trẻ nói, phát âm do ảnh hưởng
ngôn ngữ của người lớn xung quanh trẻ nói tiếng địa phương.
Đa số phụ huynh bận công việc không trò chuyện với trẻ và nghe trẻ nói, trẻ
được đáp ứng quá đầy đủ về nhu cầu trẻ cần. Ví dụ :trẻ chỉ cần nhìn vào đồ dùng
nào đó là được đáp ứng ngay mà không cần dùng lời để yêu cầu hoặc xin phép,
đây cũng là một trong những nguyên nhân của việc chậm phát triển ngôn ngữ.
Với những khó khăn như thế tôi phải dần dần khắc phục, sửa đổi và hướng
dẫn trẻ phát triển ngô ngữ một cách đúng đắn nhất qua giao tiếp và tập cho trẻ
làm quen văn học thể loại truyện kể.
2.2.Các giải pháp hữu ích:
2.2.1. Tì m hiểu đặc điểm tâm lý của trẻ:
2.2.1.1. Đặc điểm phát âm :
Nói chung trẻ đã phát âm tốt hơn, rõ hơn, ít ê a, ậm ừ, trẻ vẫn còn phát âm sai
những âm thanh khó , những từ có 2-3 âm tiết như : lựu , lịu, hươu- hiu, mướp
,mớp, chim chíp , rắn dắn tuy nhiên nỗi sai đã ít hơn.
2.2.1.2. Đặc điểm về vốn từ:
Vốn từ của trẻ tăng nhanh khoảng từ 1300-2000 từ. Danh từ và động từ trẻ
vẫn chiếm ưu thế. tính từ và các loại từ khác trẻ đã sử dụng nhiều hơn.


Trẻ đã sử dụng chính xác các từ chỉ tính chất không gian như :Cao thấp, dài
ngắn ,rộng hẹp, các từ chỉ tốc độ như :nhanh- chậm,các từ chỉ màu sắc:đỏ, vàng,
trắng ,đen, ngoài ra các từ có khái niệm tương đối như :hôm qua, hôm nay,ngày
mai, trẻ dùng chưa chính xác. Một số trẻ biết sử dụng các từ chỉ màu sắc như
:Xám, xanh lá cây, tím, da cam.
100% trẻ biết sử dụng các từ cao thấp, dài, ngắn, rộng,hẹp, 55% số trẻ đếm
được 1-10, tuy nhiên trẻ sử dụng một số từ còn chưa chính xác, Ví dụ : Mẹ có
mót ngồi không/ thay cho từ muốn muốn .
2.2.1.3. Đặc điểm ngữ pháp:
- Câu trẻ dùng đã chính xác và dài hơn. Ví dụ :Câu phức đẳng lập :Tích chi đi
chơi, tích chu không lấy nước cho bà,Câu ghép chính phụ :Cháu thích chơi lắp
ráp nhà thôi,xây được nhà đẹp thì bạn Huyền lại gỡ ra rồi .
- Trẻ ít sử dụng câu cụt hơn: tuy nhiên trong một số trường hợp trẻ dùng từ trong
câu vẫn chưa thật chính xác:Ví dụ : Mẹ ơi, con muốn cái dép kia( Phụ huynh
cháu lan anh kể lại) chủ yếu trẻ sử dụng câu đơn mở rộng.
- Trẻ có khả năng kể lại chuyện và kể chuyện có trình tự lô gic. Thế nhưng qua
tìm hiểu quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ lớp cô nhâm , tôi so sánh lớp tôi
thì đa phần trẻ vẫn chưa có khả năng kể chuyện mạch lạc có trình tự lô gic.
2.2.2. Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn làm quen văn học thể loại
truyện kể :


2.2.2.1. Tạo môi trường học tập, rèn luyện cho trẻ :
- Tôi luôn tận dụng diện tích phòng học, chú ý bố trí sắp xếp các học cụ, đội hình
để tạo môi trường học tốt và thoải mái cho trẻ .

Góc trẻ làm quen với văn học
Khi thực hiện các hoạt động làm quen văn học thể loại truyện kể mà trọng
tâm là dạy kể chuyện sáng tạo thì tôi luôn tận dụng không gian lớp học để trưng
bày các dụng cụ kể chuyện, như khung sân khấu , sắp đặt tranh và các con rối
sao cho trẻ dễ sử dụng , kích thích trẻ hoạt động tích cực hơn.
- Bản thân tôi trước khi tổ chức hoạt động cũng phải tự luyện giọng kể, cách sử
dụng tranh, sách tranh, rối mô hình để giúp trẻ cảm thụ được tác phẩmvăn
học đó là một cách tốt nhất.
2.2.2.2.Tổ chức tiết học nhẹ nhàng, linh hoạt:


Tôi vào bài một cách sinh động để gây sự chú ý của trẻ. Ví dụ : Chủ điểm :thể
giới thực vật , tên bài dạy kể chuyện “ quả bầu tiên”tôi sử dụng mô hình sa bàn
để gây hứng thú cho trẻ .

Tổ chức hoạt động đa dạng dựa vào hoạt động trọng tâm . Ví dụ khi trọng tâm
là kể chuyện sáng tạo, tôi cho trẻ lựa chọn cách sử dụng trang phục , đồ dùng
phù hợp với nội dung câu chuyện trẻ sẽ kể dựa theo hình thức khác nhau.
2.2.2.3. Sử dụng các loại rối trang phục, mô hình, học cụ thu hút sự chú ý của
trẻ.
- Tôi sử dụng các nguyên liệu mở như: thanh trẻ, bìa cứng, gỗ, hộp xốp, đất để
làm thành những con vật xinh xắn, trẻ cũng có thể sử dụng được để kể chuyện
theo ý thích . Ví dụ:từ bìa cứng ,xốp làm những con vật ngộ ngĩnh, đa dạng màu
sắc để thu hút trẻ .


Ví dụ : Kể chuyện “ Dê con Nhanh trí’’để gây hứng thú cho trẻ tôi chuẩn bị
một sân khấu rối, các con rối được làm bằng vải vụn được cải biên màu sắc rực
rỡ.
Ví dụ kể chuyện “ Quả bầu tiên”để làm trang phục cho trẻ tôi dùng quần áo để
trẻ hoá thân vào các nhân vật nhập vai .
2.2.2.4. Chú ý rèn nề nếp ,rèn kỹ năng và kích thích sự sáng tạo của trẻ:
- Trẻ biết chia nhóm kể chuyện, tạo cho trẻ cảm giác tự tin, mạnh dạn, linh hoạt
qua việc trẻ biểu diễn đóng kịch.
Tạo điều kiện cho trẻ thoả thuận và tự chọn vai kể của mình theo ý thích về sự
sáng tạo của trẻ, có thể dùng lời khuyến kích động viên trẻ thực hiện vai diễn của
mình.
2.2.2.5. Làm quen với thể loại truyện kể kết hợp với các bộ môn khác:
- Theo phương pháp dạy học tích hợp với môn làm quen văn học có thể lồng
ghép, kết hợp với tất cả các môn khác và giúp cho các bộ môn khác trở lên sinh
động hơn.
Ví dụ Môn âm nhạc hoạt động bổ trợ đề tài :câu truyện :”nhổ củ cải”Cho
trẻ vận động theo bài “ Củ cải trắng”. Ví dụ: Môn tìm hiểu môi trường xung
quanh: chủ đề :động vật nuôi trong gia đình, câu truyện “Gà trống, mèo con và
cún con”.Trẻ biết tên, đặc điểm, nơi sống của một số con vật nuôi trong gia
đình.


Môn toán : Tên bài dạy :” Cao hơn- thấp- hơn, câu chuyện “cây khế”.trẻ áp
dụng được sự so sánh đặc điểm về ngoại hình của hai anh em .
Môn chữ cái : luyện phát âm qua trò chơitìm chữ l-n-m cho trẻ phát âm.
2.2.2.6. Tổ chức ôn luyện mọi lúc mọi nơi, ôn luyện thông qua lễ hội ;
- Ôn luyện mọi lúc mọi nơi cũng là biện pháp giúp trẻ ổn định, thông qua cách
hoạt động tổ chức ngày lễ hội tổ chức cho trẻ hoạt động kể chuyện , đóng kịch,
theo một chương trình biểu diễn văn nghệ mà 100% trẻ được tham gia nhằm
giúp trẻ hứng thú với bộ môn làm quen với văn học thể loại truyện kể cho trẻ.
Ví dụ : Ngày hội 8-3 trẻ kể về em bé quàng khăn đỏ” hay ngày tết 1-6 kể về
Bác Hồ với thiếu nhi , hay ngày 22-12 trẻ kể chuyện sáng tạo về chú bộ đội ,
hoặc hội thi bé kể chuyện giỏi.
2.2.2.7.Thực hiện tốt công tác tuyên truyền với phụ huynh:
- Làm bản tin về chương trình dạy theo chủ đề trong tuần để phụ huynh biết và
phối kết hợp với giáo viên rèn thêm cho trẻ ở nhà.
- Vận động phụ huynh hỗ trợ vật liệu , nguyên liệu như : giấy, sách, những lọ
nhựa, quần áo cũ, vải vụn





2.2.3. Xây dựng kế hoạch :
Tôi xây dựng kế hoạch phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ trong một năm như
sau :
- Tháng 9-10 bài tập luyện tai nghe cho trẻ nhằm phát triển thính giác âm vị (
Cho trẻ nghe những bài hát , câu chuyện, ca dao ) tôi tạo điều kiện cho trẻ tập
trung chú ý luyện khả năng thính giác thông qua các bài tập trò chơi:( Tai ai
thính, ai đoán giỏi) sửa sai cho trẻ về lỗi phát âm .
- Tháng 11-12 tôi tập trung vào tăng vốn từ nói diễn cảm, rõ ràng ,giải thích
nghĩa của từ khó , cho trẻ các bài tập luyện cơ quan phát âm thích hợp : Bà bảo
bé, bé búp bê, bé hồng, bé bé, búp bê ngoan nào. Phát triển vốn từ cho trẻ thông
qua trò chơi: đố con gì kêu, đố ai kể được nhiều nhất, đố ai nhanh, đố ai đoán
giỏi, đố ai nói ngược
- Tháng 1-2 tôi đào sâu vấn đề luyện trí nhớ thông qua các bài thơ, đồng
dao,đặc biệt về những câu chuyện kể nôi cuốn và hấp dẫn gợi cho trẻ sử dụng
câu đơn giản, đủ nghĩa.
- Tháng 2+4+5: tôi xây dựng những trò chơi giúp cho trẻ nói đúng ngữ pháp, nói
mạch lạc, ví dụ: Nói theo mẫu câu như câu truyện “ Cây khế” người anh tham
lam chiếm hết ruộng vườn, nhà cửa, trâu bò ,của cha mẹ để lại. Ví dụ “Câu
truyện Tích chu”Bà biến thành chim vì trẻ nói bà muốn bà đi tìm nước uống,
hoặc tích chu ham chơi không lấy nước cho bà cô lưu ý thay đổi mẫu câu khác
nhau từ câu đơn giản đến câu phức tạp, từ câu phức tạp đến câu đơn giản, đặt


câu từ kết nối tuyện để trẻ có khả năng nói đúng ngữ pháp, phát triển trí tưởng
tượng, sáng tạo của trẻ.
- Một khi đã có một số vốn từ phong phú trẻ sẽ tự tin kể chuyện, đóng kịch một
cách hứng thú hơn.
2.2.4. Làm đồ dùng đồ chơi:
- Tôi tận dụng các nguyên liệu vật liệu có sẵn ở địa phườg như ;sách báo, lịch cũ,
ống lon,chai nhựa, xốp, vải vụn, cành cây khô, quần áo cũ nhằm phát triẻn ngôn
ngữ cho trẻ.
- Dựa và từng chủ đề tôi triển khai kế hoạch làm đồ dùng đồ chơi một cách cụ
thể mỗi chủ đề có một bộ đồ chơi phục vụ cho quá trình giảng dạy và vui chơi
tôi cho các cháu vào hoạt đông chơi góc để trẻ tạo ra nhừng đồ chơi làm bằng lá
cây, giấy vụn , hột hạt vẽ và tô màu những bức tranh, những hình ảnh trẻ sưu
tầm gợi mở cho trẻ tưởng tượng kể chuyện .
- Từ những quần áo , vải vụn, ống giấy,tôi hướng dẫn trẻ làm ra những con rối
thật xinh xắn từ câu truyện cổ tích trẻ học được, sáng tạo ra những nhân vật trẻ
thích.
- Khi kể chuyện tôi dùng những tranh ảnh sáng tác màu sắc đẹp để gây hứng
thu cho trẻ nghe , xem để trẻ biết cách sử dụng và giữ gìn đồ chơi .
2.2.5. Phối hợp với phụ huynh:


- Tôi trao đổi và vận động phụ huynh cố gắng dành thời gian để tâm sự với trẻ và
lắng nghe trẻ nói, khi trò chuyện với trẻ phải nói rõ ràng mạch lạc, tốc độ vừa
phải để trẻ nghe cho rõ, cha mẹ người thân phải cố gắng phát âm đúng cho trẻ
bắt chước.
- Khuyến khích phụ huynh cung cấp kinh nghiệm sống cho trẻ. Tránh không nói
tiếng địa phương, cần tránh cho trẻ nghe những hình thái ngôn ngữ không chính
xác.
2.3.Tổ chức thực hiện :
2.3.1. Để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc qua bộ môn làm quen văn
học thể loại truyện kể, cho trẻ kể lại truyện, chơi đóng kịch và đóng vai theo
chủ đề.
* Dạy trẻ kể lại truyện :để trẻ tái hiện lại một cách mạch lạc, diễn cảm tác phẩm
văn học mà trẻ được nghe. Trẻ sử dụng nội dung, hình thức ngôn ngữ đã có sẵn
của các tác giả và của giáo viên. tuy nhiên yêu cầu trẻ không học thuộc lòng câu
chuyện , trẻ phải kể bằng ngôn ngữ của chính mình, truyền đạt nội dung câu
chuyện một cách tự do thoải mái nhưng phải đảm bảo nội dung cốt truyện.
- Yêu cầu đối với trẻ:
+ Kể nội dung chính của câu chuyện không yêu cầu trẻ kể chi tiết lời kể phải
có cấu trúc ngữ pháp, giọng kể diễn cảm to , rõ ràng, không ê a , ấp úng cố gắng
thể hiện đúng ngôn ngữ đối thoại hay độc thoại

Xem chi tiết: Tài liệu Kinh nghiệm “ Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 ppt